Jeśli przygotowujesz się do pracy hydraulika, jednym z niezbędnych elementów Twojego wyposażenia będzie zaciskarka do rur. W związku z tym zastanawiasz się zapewne jakie szczęki do zaciskarek będą Ci potrzebne – a wybór jest szeroki. Poniżej prezentujemy zestaw informacji niezbędnych dla każdego, kto chce poprawnie i efektywnie wykonywać połączenia rur w instalacjach.
Czym właściwie są szczęki do zaciskarek?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, najpierw należy przybliżyć zagadnienie samej zaciskarki. Najprościej rzecz ujmując, zaciskarka do rur to urządzenie, dzięki któremu będziesz w stanie połączyć ze sobą dwie rury. Połączenie nie jest wykonywane przez umieszczenie jednej rury w mufie drugiej, ale przy pomocy dodatkowych elementów – kształtek zaciskowych w formie np. kolanek, czy trójników, które nakładasz na oba łączone elementy. W tym właśnie momencie przydatna staje się zaciskarka, zwłaszcza elektryczna, która w rzetelny i powtarzalny sposób jest w stanie dokonać zacisku kształtki ze z góry określoną siłą rzędu dziesiątek kiloniutonów (ważne jest uzyskanie czystego połączenia za pierwszym razem – nie chcesz, aby instalacja gazowa była nieszczelna). Ponieważ jednak praktycznie jest mieć jedną maszynę, a rury występują w kilku różnych średnicach, element zaciskający, czyli właśnie szczęki (lub inaczej cęgi), są wymiennym elementem formatowym, dostosowanym do danego standardu rur.
Szczęki typu M czy V?
Zarówno w sieci, jak i bezpośrednio na placu budowy, można spotkać się z zaciętymi dyskusjami profesjonalistów wokół pytania, jakie szczęki - typu M czy typu V warto wybrać. Jest to również jedno z częściej zadawanych hydraulikom pytań, jako że te dwa typy są w praktyce najczęściej wykorzystywanymi. Rozjaśnimy tę kwestię. Na początek warto nadmienić, że oznaczenia te mają dość trywialne pochodzenie – to pierwsze litery firm, które wprowadziły je do obiegu: “M” od Mannesman GmbH (wynalezione w 1950 r., patent w 1962 r.) oraz “V” od Viega LLC (wynalezione w 1989 r.). I na tym etapie.. zgoda użytkowników się kończy.
Spór o jedyny słuszny typ kształtek zaciskanych
Korzystając z zaciskarek do rur spotkasz takich speców, którzy – zapytani jakie szczęki do zaciskarek wybrać – będą twierdzili z całym przekonaniem, że nie ma lepszych od typu M, ponieważ podczas zaciskania wykorzystywane są cztery punkty nacisku, a nie trzy jak w przypadku typu V. Z drugiej strony, inni odpowiedzą, że wręcz przeciwnie – lepsze zabezpieczenie da profil V, nieprzypadkowo opracowany później (czyli z myślą o poprawieniu M), bowiem zaciska z dwóch stron uszczelki, a nie tylko z jednej. Jest jeszcze trzecia grupa użytkowników, do której opinii przychylamy się i my: to nie ma znaczenia – oba rodzaje są dobre (przecież spełniają te same normy, a nawet mogą być zamocowane do tego samego sprzętu), a kwestia korzystania z konkretnego jest kwestią indywidualnych preferencji. Ważne jest natomiast, aby korzystać z odpowiednich cęgów do wybranego typu kształtek.
Kontrola wsteczna - jakie szczęki do zaciskarek to mają?
Może się okazać, że spotkasz również inne profile szczęk – np. wśród cęgów firmy Rothenberger, dających się obsłużyć jedną ręką, znajdziesz oznaczane nie tylko przez M, ale też SV, TH, czy U; inni producenci mogą korzystać z innych jeszcze standardów. Zawsze zwracaj uwagę na to, aby używać odpowiedniego profilu, dostosowanego do wybranej kształtki, nawet jeśli wydaje się, że szczęki pasują, a zacisk wykonany jest jak należy. Dlaczego? Jedną z własności szczęk jest specjalny znacznik w ich konturze, który zostaje na stałe odciśnięty na zaciśniętej kształtce po wykonaniu połączenia. Pozostawia on informację o tym jakiego profilu szczęk użyto – to tak zwana kontrola wsteczna, wymagana przez Europejski Komitet Normalizacyjny zgodnie z normą EN 1775:2007, która dotyczy wykonania instalacji systemów zaciskowych do gazu. Oznaczenie to będzie jednym z pierwszych elementów sprawdzonych przez rzeczoznawcę w przypadku awarii instalacji.
Jakie szczęki do zaciskarek? Cęgi REMS i ich własności
Ponieważ wydatek na szczęki do zaciskarki jest dla wielu sporą inwestycją, warto przyjrzeć się cechom cęgów sprawdzonej marki, np. niemieckiej REMS, posiadającej ponad 100-letnie doświadczenie w branży instalacji sanitarnych i grzewczych, a zwłaszcza obróbki rur, aby, w przypadku wyboru innego producenta, potrafić oszacować różnice między nimi.
Dostępne rozmiary cęgów
W przypadku rozpatrywania wielkości szczęk, nie ma dużego wyboru – wszystko zależy od standardu i sprowadza się do dobrania konkretnego rozmiaru. Dla typu M i V dostępne są sześciokątne szczęki dopasowane do kształtek na popularne 15 mm, 18 mm, 22 mm, 28 mm, 35 mm, 42 mm i 54 mm.. Zwróć uwagę, że rozmiary te nie muszą się pokrywać między profilami (przykładowo, sekwencja dla typu U to 16-20-25-32). Powtórzmy raz jeszcze: zawsze używaj kształtek i szczęk tego samego profilu.
Materiał wykonania
Ponieważ zaciskanie rur z oczywistych przyczyn odbywa się z miażdżącą siłą, szczęki, aby przetrwać setki czy tysiące cykli, muszą być wykonane z bardzo odpornego materiału. Popularnym wyborem jest kuta, ciągliwo-twarda stal, która poddana zostaje hartowaniu. Ciekawą opcję wprowadziła firma Rothenberger, oferując cęgi hartowane laserowo (opatentowany proces DURA LAZER TEC) jedynie w strategicznych punktach – pozostałą część natomiast pozostawiono mniej twardą, aby zachowała elastyczność podczas przenoszenia znacznych przecież sił. Pozwala to również na zmniejszenie zużycia nawet o 40%.
Jakość wykonania
Aby zapewnić jak najlepsze dopasowanie szczęk do kształtki, a w wyniku – szczelność połączenia, kontur dobrych szczęk obrabiany jest komputerowo – przy pomocy maszyn CNC, a następnie maszynowo zaokrąglany. Dzięki temu tolerancje wykonawcze są mniejsze, niż w przypadku konturów jedynie odlewanych.
Nie tylko REMS – jakie szczęki do zaciskarek innych producentów?
Dobra wiadomość na koniec – wcale nie potrzebujesz korzystać z zaciskarek REMS, aby cieszyć się wysokojakościowymi szczękami produkowanymi przez tę firmę. Są one bowiem kompatybilne z większością dostępnych na rynku zaciskarek, wyłączając prasę promieniową REMS Mini-Press ACC, która korzysta z cęgów typu mini.